Malores Villanueva
En agosto do 36, os fascistas mataron a Lorca, a Díaz Baliño, a Bóveda e a Ánxel Casal. Pero a liberdade acaba falando.
Un día de agosto de 1936, Camilo Díaz Baliño retrataba no cárcere os vinte e sete compañeiros cos que compartía cela. Entre eles estaba Ánxel Casal, o seu íntimo amigo e lexítimo alcalde de Compostela. Ambos tiñan como pecado militar no Partido Galeguista e participar na campaña a prol do Estatuto de Autonomía. Díaz Baliño realizara carteis, hoxe icónicos; ao igual que Castelao ou Seoane, os tres empregaran a súa xenialidade para defender un proxecto que fora apoiado nas urnas días antes da sublevación fascista.
O 14 de agosto aparecía o seu corpo nunha cuneta, era o cadáver do pintor, muralista, escenógrafo e ilustrador, pero tamén o dun pai que deixaba dous fillos orfos, Mercedes e Isaac, e unha viúva, Antonia. A ela envíalle unha derradeira carta onde mostra a súa preocupación polo pequeno e, agoirando o seu final, engade un poema testamentario onde di deixar prendida no fillo a súa luz para vela brillar, unha luz forxada na irmandade e na liberdade. Isaac Díaz Pardo cumpría a semana seguinte ao asasinato do pai dezaseis anos, mais non houbo celebración. A vida esgazou para a familia: a nai perdeu o sentido, e el conseguiu, disfrazado de cego, fuxir á Coruña onde se agochou no faiado duns familiares durante seis meses. Atrás deixaba o soño de ser arquitecto, pero non as ensinanzas do seu primeiro mestre, e axiña destacou con fulgor, como desexara e presaxiara o pai.
A MORTE ANTES QUE A TRAIZÓN
Ninguén lembra o nome dos fascistas que lle arrebataron a vida a Camilo Díaz Baliño, por máis que aparezan nalgúns libros, pero é imposible esquecer, case nove décadas despois, a aquelas persoas que loitaron pola democracia ata a súa morte. A Baliño asasinárono sen xuízo, non era preciso, estaba condenado. Tamén o estaba Alexandre Bóveda en Pontevedra, pero non evitaron a farsa. Nun dos momentos, o presidente do tribunal deulle a oportunidade de facer unha alegación final, iso si «en el idioma glorioso de los buenos españoles» e non en «dialecto gallego»; dos dez minutos que lle outorgaron, só precisou cinco para defender que a súa era unha lingua ao mesmo nivel que a que empregaba o xuíz. Por Galicia vivira e loitara e, antes de traizoala, se tiña que morrer por ela, tamén o faría. Esas palabras de seguro estaban lonxe do que agardaba o xuíz, pois ata o último alento mantivo a integridade e lealdade á causa galeguista. As mesmas calidades que atopamos nas derradeiras cartas, unha delas enviada á súa muller, que ía enviuvar con catro fillos e unha pequena en camiño. Días antes puido abrazar a familia naquelas condicións miserables e deulles unhas medallas, tamén para Amalia, a quen non chegou a coñecer, e nelas depositou un bico eterno. «Adeus Vidiña. Vive pra os peques e os vellos; abrázaos, enfíntaos. Sé Ti, miña Pequeniña ademirable, a máis valente de todos». Valente, como foi el, cunha enteireza que lle permitiu debuxar a súa lápida: sinxela, só cunha cruz que simbolizase a súa fe. Naquel xuízo tamén desexou ser enterrado coa bandeira galega, e foi posible grazas ás artimañas dun amigo que lle introduciu unha pequeniña preto do corazón, o mesmo ao que dispararon na madrugada do 17 de agosto.
A barbarie non se detivo e só dous días despois aparecía o corpo sen vida de Ánxel Casal. O editor de Lorca falecía só unhas horas despois de que lle arrebatasen a vida ao poeta en Víznar. A viúva de Casal, María Miramontes, quen tamén participara activamente na campaña de apoio ao Estatuto de Autonomía, só tardaría dúas semanas en exiliarse a Buenos Aires. De loito, e con todas as fotografías e papeis que puido reunir do seu home, cruzou o Atlántico para poder choralo sen agocharse, para falar del sen medo, para recordalo en liberdade.
Cómpre facer memoria: das vítimas, dos represaliados, dos fusilados, dos cuneteados, tamén dos orfos, das viúvas, das nais... Asasinaron a Baliño, a Casal, a Bóveda e a tantos outros, pero, como nos recorda Castelao, non enterraron cadáveres, enterraron semente.
La Voz de Galicia
No hay comentarios:
Publicar un comentario